Orðið aðventa er dregið af latnesku
orðunum Adventus Domini,
sem þýða „koma Drottins“ og hefst
hún á 4. sunnudegi fyrir jóladag.
Þessi árstími var löngum - og er
reyndar víða enn - kallaðar
jólafasta, sem helgast af því að
fyrr á öldum mátti þá ekki borða
hvaða mat sem var, til dæmis ekki
kjöt.
Aðventukransinn byggist á
norður-evrópskri hefð. Hið
sígræna greni táknar lífið sem er í
Kristi og hringurinn táknar
eilífðina. Fyrsta
kertið nefnist spádómakertið
og minnir á fyrirheit spámanna Gamla
testamentisins er höfðu sagt fyrir
um komu frelsarans. Annað kertið
nefnist Betlehemskertið.
Þar er athyglinni beint að þorpinu
sem Jesús fæddist í, og þar sem
ekkert rúm var fyrir hann. Þriðja
kertið nefnist hirðakertið
en snauðum og ómenntuðum fjárhirðum
voru sögð tíðindin góðu á undan
öllum öðrum. Fjórða kertið nefnist
síðan englakertið og minnir
okkur á þá sem báru mannheimi
fregnirnar.
Aðventukransinn, sem talinn er vera
upprunninn í Þýskalandi á fyrri
hluta 19. aldar, barst til
Suður-Jótlands og varð algengur í
Danmörku eftir 1940. Frá Danmörku
barst þessi siður til Íslands. Í
fyrstu var aðventukransinn aðallega
notaður til að skreyta búðarglugga
en á milli 1960 og 1970 fór hann að
tíðkast á íslenskum heimilum og er
nú orðinn ómissandi hluti þessarar
árstíðar.
Fyrir rúmlega 40 árum orti norski
rithöfundurinn Sigurd Muri
(1927-1999) ljóð um aðventukertin
fjögur sem kallast „Nå tenner vi det
første lys“ og er það sungið við
sænskt lag frá 1898 eftir Emmu
Christinu Köhler (1858-1925). Lilja
Sólveig Kristjánsdóttir fyrrverandi
kennari og safnvörður í Reykjavík
þýddi ljóðið sem á íslensku ber
heitið „Við kveikjum einu kerti á“
og er það á góðri leið með að verða
einn þekktasti aðventusálmur
Íslendinga fyrr og síðar. Hann er á
þessa leið:
Við kveikjum einu kerti á.
Hans koma nálgast fer
sem fyrstu jól í jötu lá
og Jesúbarnið er.
Við kveikjum tveimur kertum á
og komu bíðum hans,
því Drottinn sjálfur soninn þá
mun senda‘ í líking manns.
Við kveikjum þremur kertum á,
því konungs beðið er,
þótt Jesús sjálfur jötu og strá
á jólum kysi sér.
Við kveikjum fjórum kertum á.
Brátt kemur gesturinn,
og allar þjóðir þurfa að sjá,
að það er frelsarinn.
En um aðventukertin er líka til þýsk saga, er ber heitið „Fjögur kerti“. Höfundur hennar er ókunnur en þýðinguna gerði Pétur Björgvin Þorsteinsson. Sagan er á þessa leið:
Það var búið að kveikja á öllum fjórum kertunum á aðventukransinum. Í kringum þau ríkti þögn. Ef einhver hefði verið nálægur þá hefði hann heyrt kertin tala saman.
Fyrsta kertið andvarpaði og sagði: „Ég er friðarkerti. Ljós mitt lýsir en fólkið býr ekki í friði hvert við annað. Fólkinu er alveg sama um mig!“ Ljósið á fyrsta kertinu varð minna og minna þangað til það slokknaði alveg.
Annað kertið flökti og sagði: „Ég heiti trú. En ég er alveg óþarfi. Fólkinu er alveg sama um Guð, það vill ekkert af honum vita. Það hefur engan tilgang að það sé ljós á mér.“ Krafturinn í kertinu sem nefndi sig trú var þrotinn. Lítill trekkur dugði til. Ljósið slokknaði.
Með lágri, dapurri röddu tók þriðja kertið til máls: „Ég heiti kærleikur. En ég hef enga orku til þess að láta ljós mitt skína. Fólkið er búið að ýta mér til hliðar. Það sér bara sig sjálft og ekki náungann sem þarf á kærleikanum að halda.“ Að þessum orðum mæltum slokknaði á þriðja kertinu.
Lítið barn kom inn í herbergið þar sem aðventukransinn stóð á borðinu. Með tárin í augunum sagði það: „Mér finnst ekki gaman þegar það er slökkt á ykkur.“
Þá svaraði fjórða kertið: „Ekki vera hrætt, kæra barn. Meðan ljós er á mér getum við kveikt á hinum kertunum. Ég heiti von.“ Það var gleðisvipur á andliti barnsins þegar það notaði ljósið af vonarkertinu til þess að kveikja á kærleikskertinu, trúarkertinu og friðarkertinu. Að því loknu sagði barnið eins og við sjálft sig: „Nú geta jólin komið í alvöru.“
