ER VIRKILEGA hægt að ljósmynda hugsanir? Slarkari nokkur frá Cicagoborg í Bandaríkjunum, Ted Serios að nafni, fullyrðir að þetta sé unnt – og hann hefur framleitt slíkar myndir hundruðum saman máli sínu til stuðnings. Hér er litið á feril þessa dularfulla ljósmyndara, greinagerðir rannsóknarmanna sem fengist hafa við hann og atlögur efasemdarmanna til að fletta ofan af honum.

Ted Serios settist niður og beindi Polaroidmyndavél fast að andliti sínu. Flassið blikkaði – dr. Jule Eisenbud tók myndavélina umsvifalaust úr höndum hans og dró myndina upp úr henni. En í stað andlits Teds var þarna komin mynd af einhverri byggingu, að vísu óskýr en alveg ótvíræð.

Fyrir sídrykkjumanninn Ted Serios, sem keðjureykti hverja sígarettuna af annarri, var þetta aðeins ein furðumyndin enn í viðbót við fjöldann allan af hinum "sálrænu"-myndum hans, sem hann kallar reyndar "hugarmyndir". En í augum dr. Eisenbud, prófessors í geðlæknisfræði við Colorado-læknaháskólann í Bandaríkjunum, var þarna um að ræða svo áhrifamikla sýningu á dulrænum hæfileikum að hann hélt áfram að rannsaka Serios um nokkurra ára skeið og skrifaði bók um hann.

Þegar dr. Eisenbud flaug til Chicago til fyrsta móts síns við hinn drykkfellda dularljósmyndara í apríl 1964, var Eisenbud hér um bil sannfærður um að hann yrði ekki vitni af öðru en einhvers konar svikabrögðum. Vegna kynna sinna af dulrænum málefnum vissi hann vel að flett hafði verð ofanaf flestum svokölluðum dulrænum ljósmyndurum í tímans rás, – venjulega höfðu þeir verið staðnir að því að káka eitthvað við filmuna. En tilkoma Polaroidmyndavélarinnar hafði skapað nýja rannsóknarmöguleika á þessu sviði – hún auðveldaði mjög að fylgjast með tilurð dulrænna ljósmynda auk þess sem útkoma myndatökunnar verður ljós á nokkrum sekúndum.

Rannsóknarmenn sem unnið hafa með Serios hafa jafnan haft meðferðis eigin filmur og myndavélar, stundum hafa þeir jafnvel tekið myndirnar sjálfir og beint myndavélinni að hinum dularfulla Chicagobúa – og samt reyndist myndefnið fullkomlega framandi að töku lokinni. Framandi myndefni birtist þó ekki á öllum myndum Seriosar; sumar þeirra eru aðeins yfirlýstar en aðrar mjög dökkar – þó ljósin við myndatökuna og aðrir umhverfisþættir gefi ekki tilefni til slíkrar útkomu. Stundum hylur hin dularfulla aðkomumynd allan flöt myndarinnar úr Polaroid-myndavélinni en oft sýnir hún einnig hluta af Serios eða herberginu þar sem tilraunin fer fram.

Hólkurinn
grunsamlegi

Getur Serios virkilega fest hugsanir sínar á ljósmyndir? Það er með ólíkindum að frá upphafi hafa kænleg svikabrögð verið tekin með í reikninginn, og efasemdarmenn hafa ekki þurft að skyggnast mjög djúpt í málið til að grunsemdir þeirra hafi vaknað. Í upphafi ferils síns þurfti Serios aðeins að horfa í myndavélina til að kalla fram hinar stórfurðulegu ljósmyndir; en síðar tók hann að nota sérstakan hólk sem hann heldur fyrir framan linsu myndavélarinnar meðan hann einbeitir sér. Oft notar hann plasthólk sem lokaður er í annan endann með sellófani en hinn með yfirlýstri filmu, sem sellófan hefur verið strekkt yfir, – en stundum notar hann aðeins hólk sem hann býr til á staðnum með því að rúlla upp pappírsræmu.

Tilganginn með notkun sívalningsins segir Serios aðeins vera að koma í veg fyrir að fingur hans myrkvi linsuna meðan á myndatöku stendur. Efasemdarmenn líta hins vegar svo á að hólkurinn hafi annan og verri tilgang. Þeir benda á að hann geti auðveldlega hulið svikatól sem innihéldi mynd eða litskyggnu – og í þeirra augum er þetta hjálpargagn jafn tortryggilegt og hattur sjónhverfingamannsina.

Tveir blaðamenn, Charles Reynolds og David Eisendrath, settu saman smágert tæki, sem hægt var að hylja í litlum pappírshólk, og tókst þeim að ná með því svipuðum árangri og fram kemur hjá Serios. Greinargerð þeirra, sem birtist í tímaritinu Popular Photography, færði efasemdarmönnum þann "vitnisburð" sem þeir töldu sig þurfa um sviksemi Serios.

Tilraunaaðferðir
sem útiloka svindl

En dr. Eisenbud og fleiri rannsóknarmenn eru hins vegar sannfærðir um að hólkurinn sem Serios notar innihaldi ekki hjálpartæki af neinu tagi. Þeir vita vel af tilgátunni um falda litskyggnu og segjast hafa komið sér upp tilraunaaðferðum sem útiloka alveg svindl af því tagi. Serios er venjulega ekki fenginn hólkurinn fyrr en hann finnur sig reiðubúinn að kalla fram yfirskilvitlega mynd. Um leið og myndinni hefur verið smellt af er svo hólkurinn tekin af honum og rannsakaður nákvæmlega. Hólkurinn er þannig oftast ekki í höndum hans lengur en s.s. 15 sekúndur í einu, en er þó undir ströngu eftirliti allan þann tíma einnig.

Við myndatökurnar er Serios venjulega í stutterma skyrtu eða ber niður að mitti, sem gerir honum óneitanlega óhægt um vik að fela nokkuð nálægt höndum sínum. Þar að auki benda rannsóknarmenn á að þeir séu það nálægt þegar Serios segir þeim að smella af, að þeir geti raunverulega séð í gegn um hólkinn allan tímann og þannig gengið úr skugga um að hann innihaldi engan svikabúnað.

Þá segja þeir að í fjölmörg skipti hafi dularfullar myndir komið fram þegar einhver annar en Serios hefur haldið á hólkinum og myndavélinni, og þar með verið fær um að rannsaka hvort tveggja að vild.

Tveir kunnir amerískir dularrannsóknamenn, dr. J.G. Pratt og dr. Iaw Stevenson, sem framkvæmdu fjöldann allan af tilraunum með Serios, hafa gefið eftirfarandi yfirlýsingu: "Við höfum sjálfir fylgst náið með Ted í um það bil 800 skipti sem yfirskilvitlegar myndir hafa verið teknar í návist hans, en höfum aldrei séð neitt grunsamlegt til hans, hvorki fyrir né eftir myndatöku." Og alveg fyrir utan þá staðreynd að Serios hefur aldrei verið staðinn að neinum leyniaðgerðum varðandi myndatökurnar, þá bendir dr. Eisenbud á að eðli myndanna sem Serios kallar fram útiloki allar þær svikatilgátur sem komið hafa fram til þessa.

Serios bauð rannsóknarmönnum sínum oft að koma með myndir í lokuðum umslögum sem hann reyndi síðan að herma á Polaroid-myndir með sínum dulræna hætti.

Í fyrsta sinn sem dr. Eisenbud sá Serios kalla fram yfirskilvitlega ljósmynd hafði prófessorinn meðferðis tvær myndir af Kremlbyggingunum, og voru þær í þykkum svörtum umslögum sem hann bar á sér. Ein af myndunum sem Serios kallaði fram við þetta tækifæri var af háum turni, sem einn nærstaddra bar samstundis kennsl á sem Vatnsturninn í Chicagoborg – nokkuð sem hlaut að vera kunnuglegt í augum Serios.

Einkennilegar myndir

Þótt þetta væri nokkuð annað en Kremlbyggingarnar sem myndir dr. Eisenbuds voru af, varð hann mjög hrifinn, þar sem þessi mynd var ekki ósvipuð þeim formum sem hann hafði í huga þegar hún var tekin.

Það var svo ekki fyrr en tveim árum síðar að dr. Eisenbud áttaði sig á nokkru í sambandi við Kremlbyggingarnar – nefnilega Ivans-bjölluturninum, sem sást aðeins að hluta á annarri mynd hans en var áberandi á hinni. Þá fyrst uppgötvaði hann að þessum turni "svipaði mjög til" Vatnsturnsins í Chicago – þannig að Serios virtist hafa hitt á rétt eftir allt saman.

Og ennþá einkennilegri myndir hafa komið fram í návist Serios. Í maí 1965 kallaði hann fram 11 mismunandi tilbrigði af einhverju sem virtist vera veslunar- eða skrifstofuhúsnæði og var skiltið mjög áberandi á myndunum. Á tveim þeirra er nafnið "The Old Gold Store" læsilegt á stórum blokkstöfum. Tveim árum síðar voru borin kennsl á staðinn sem ferðamannaverslun í Central City, Colorado. Nafni verslunarinnar hafði þá verið breytt í "Old Wells Fargo Express Office". Nafnbreytingin, segir Eisenbud, hefur ekki verið framkvæmd síðar en 1958 og trúlega fyrr, en rannsóknarmönnum hefur þó ekki tekist að grafa upp neinar ljósmyndir af versluninni frá fyrri tíð.

En þó hinar yfirskilvitlegu ljósmyndir Serios séu eins og verslunin að öllu leyti nema hvað varðar nafnið hafa undarleg umskipti orðið á stöfum á einni myndanna, þannig að stafurinn "W" er þar í stað "O": "The Wld Gold Store" - og stafurinn "W" er nákvæmlega þar sem hann myndi hafa verið ef "Wells Fargo" hefði staðið á skiltinu. Svipað fyrirbæri kemur fram á mynd sem sýnir tveggja hæða byggingu og áletrunina "Air Division – Cainadain Moun –". Konunglega kanadíska riddaralögreglan (The Royal Canadian. Mounted Police) bar kennsl á bygginguna sem eitt af flugskýlum flugdeilda sinna, en bentu á hina einkennilegu stafsetningarvillu sem rannsóknarmenn höfðu reyndar þegar tekið eftir.

Tilraun til að
ljósmynda fortíðina

Hafi Serios notað einhvers konar faldar litskyggnur til að kalla fram myndir sínar þá hlýtur hann að hafa kákað við upprunalegu myndirnar með afar kunnáttusamlegum hætti til að ná svo furðulegri útkomu. Önnur mynd Serios, sem er mjög skýr, sýnir byggingu gegnt óperuhúsi Central City, Colorado, en á myndinni hefur orðið einkennileg brenglun. Tígulsteinaveggir hússins eru umbreyttir – á mynd Serios virðast þeir vera úr hlöðnum múrsteini en byggingin er raunverulega öll úr tígulsteini. Þá er einnig múrað fyrir alla glugga á hinni yfirskilvitlegu mynd.

Vegna mynda sem þessara, sem þóttu benda til að Serios væri að ljósmynda fortíðina (auk brenglaðs raunveruleika), settu dr. Eisenbud og nokkrir meðrannsóknarmenn hans upp tilraunaröð er fram fór á Náttúrusögusafninu í Denver, Bandaríkjunum. Í nálægð hinna fornu hluta þar var vonast til að öfl þau sem stóðu að ljósmyndum Serios myndu ná til einhvers sem væri nokkurra þúsunda ára gamalt.

Serios var sjálfur hinn bjartsýnasti og byrjaði á því að gera tilraun til að kalla fram hugmynd er hann fékk af fornmanni sem var að kveikja eld. Einkennilegar fígúrur birtust á nokkrum myndanna sem teknar voru við þetta tækifæri, og sýnir sú áhrifamesta Neanderdalsmann í krjúpandi stellingu.. En til nokkurra vonbrigða kom fljótlega í ljós að myndavélin hafði síður en svo sótt þetta efni aftur til grárrar forneskju. Einn viðstaddra, prófessor H. Marie Wormington, áttaði sig þegar á að myndin var af líkani afhópi Neanderdalsmanna í fullri stærð, sem er á Náttúrugripasafni Chicagoborgar.

 Deila á Twitter