Í 40 daga skein risasól skærar en allar stjörnur Vetrarbrautarinnar

Stjörnufræði
Í janúar 2002 tók, að því virtist ofur venjuleg stjarna í 20 þúsund ljósára fjarlægð frá jörðu, skyndilega að senda frá sér ógnarmikla birtu. Í 40 daga lýsti þessi stjarna 600.000 sinnum á við sólina okkar og var á þessum tíma öflugasti ljósgjafi í allri Vetrarbrautinni.
Stjarnan fölnaði aftur en á eftir myndaðist eins konar ljósbergmál, svo skært að annað eins hefur ekki sést síðan 1936. Þetta ljósbergmál myndast þegar ljósið frá stjörnunni breiðist út um geiminn og endurkastast af geimryki, einkum efni sem stjarnan sjálf hefur kastað frá sér í fyrri umbrotum. Af þessu geimryki endurkastast ljósið í átt hingað. Þessi endurspeglun veldur því að bergmálsljósið berst ekki hingað fyrr en mörgum mánuðum á eftir því ljósi sem berst frá stjörnunni sjálfri. Bergmálsmyndin stækkar eðlilega í takt við útbreiðslu ljóssins út frá stjörnunni og þessi einfalda staðreynd hefur gert stjörnufræðingum kleift að kortleggja geimryk í nágrenni hennar á alveg einstæðan hátt. Aðferðin byggist á því að setja saman myndir teknar með Hubble-sjónaukaunum í þrívíddarmynd með sömu aðferð og notuð er við heilaskönnun.
En hitt er mönnum mikil ráðgáta hvað það var sem gerðist í þessari stjörnu fyrir um 20.000 árum (svo lengi var ljósið á leiðinni). Hugsanlega er þetta áður óþekkt afbrigði af sprengistjörnu. Svo mikið er víst að fyrirbrigðið verður ekki skýrt með þeim kenningum sem hingað til hafa verið settar fram innan stjörnufræðinnar.

Lifandi Vísindi (11. tbl. 2003)

 Deila á Twitter