|
Íslensku svínin
Svínin fluttu
landnámsmennirnir með sér hingað til lands og ekki er
talið ólíklegt að þau hafi lifað nánast villt hér eftir
það. ýmis örnefni benda mjög sterklega til þess, s.s.
Svínafell, Galtarholt, Galtalækur o.fl.
Svíni hérlendis eru ræktuð með það fyrir augum að fá sem
mest og best kjöt af hverri skepnu. Það sést best á því að
svínin hafa gríðar stóran búk en litlar fætur í samræmi
við búk. Ræktuðu svínin eru samt sem áður komin út frá
villisvínum og eru þau m.a. með vígtennur sem þaug hafa
fengið í arf frá forfeðri sínum. Ekki hefur tekist að
rækta vígtennurnar úr eldissvínum og er því oftast gripið
til þess ráðs að klippa af tönnum grísa, þar sem þær særa
spena gyltunnar og verða hættuleg vopn í fullorðnum
svínum.
Gyltur er mjög frjósamar
skepnur og þegar grísir hafa verið vandir undan þeim er
mjög algengt að þær beiði u.þ.b. 4 – 7 dögum seinna. Það
er því skynsamlegt að venja undan gyltunum á fimmtudögum
því þá má hleypa til þeirra göltum eða sæða þær frá og með
mánudegi og til og með fimmtudags (ekki um helgar). Á sama
hátt má skipuleggja fjölda annarra verka.
-
Hver gylta gengur með grísi
að meðaltali í 116 daga.
-
Mjólkurskeiðið eftir fæðingu
grísanna er um 4 – 5 vikur en þá hafa grísirnir margir
náð 7 –10 kg lífþunga og eru vandir undan gyltunum eins
og áður segir.
-
Ef gyltan er sædd eða henni
haldið 6 dögum eftir fráfærur má reikna út að það líða
150 dagar á milli gota ef allt gengur vel.
-
Hver gylta hefur því
möguleika á að eiga um 2,4 got á ári og jafnvel fleiri
ef mjólkurskeið er stytt. Þannig er þó raunin oftast
ekki og er nokkuð algengt að hver gylta eignist um 2,2 –
2,3 got á ári.
-
Gylta getur gefið af sér 22
– 23 grísi á ári.
-
Fráfærugrís
Þegar spenagrísinn er vaninn undan nefnist hann
fráfærugrís. Í fráfærudeildinni vex hann upp í u.þ.b. 6
– 7 vikur og er þá orðinn 10 – 11 vikna gamall og 25 –
30 kg þungur. Eftir þetta tímabil er algengt að færa
hann yfir í eldisdeild og nefnist hann þá eldisgrís.
Fóðrun, umhverfi, aðbúnaður og hirðing er aðlöguð eftir
þörfum gríssins sem breytist eftir aldri hans. Að loknu
eldisskeiði sem tekur 12 – 16 vikur hefur hann náð
hæfilegum lífþunga sem gefur að meðaltali um 75 kg
skrokkþunga eftir slátrun.
Hver gylta getur því verið
að ala af sér 22 grísi x 75 kg fallþungi = 1. 650 kg á
ári. Ef þetta magn er borið saman við góða ær sem gefur
af sér 1,8 lömb á ári og fallþungi lambsins er 17 kg
gefur ærin 30.6 kg á ári.
Uppl. á vef Dýralæknafélagi
Íslands
Inná vef Fjölskildu og
húsdýragarðsins má sjá nokkuð af góðum upplýsingum og svo
myndir.
Fjölskyldugerð: göltur, gylta og grís.
Þyngd: 200-250 kg.
Fengitími: allt árið.
Meðgöngutími: 3 mánuðir, 3 vikur og 3
dagar.
Fjöldi afkvæma: 10-12 grísir í hverju
goti.
Nytjar: kjöt, húð og hár.
-
Landnámsmenn
fluttu hingað með sér svonefnd landsvín sem voru algeng
á Norðurlöndunum. Mörg örnefni benda til þess að svínin
hafi verið um allt land.
-
Svín eru
alætur og njóta sín vel þegar þeim gefst færi á að róta
í leit að möðkum, rótum og skordýrum.
-
Gyltur eru
mjög frjósamar. Algengt er að þær gjóti um 10-12 grísum
í hverju goti. Meðgöngutími gylta er að meðaltali 114
dagar eða tæplega 4 mánuðir.
Íslensku svínin - nánari upplýsingar
Svínin
hérlendis eru ræktuð með það fyrir augum að fá sem mest og
best kjöt af hverri skepnu. Það má sjá á þeim ef skoðað er
hversu stór búkur þeirra er miðað við smágerða fætur.
Ræktuðu svínin eru komin út frá villisvínum og eru þau
m.a. með vígtennur sem þau hafa fengið í arf frá forfeðrum
sínum. Þar sem ekki hefur verið mögulegt að rækta
vígtennurnar úr eldissvínum þá er gripið til þess ráðs að
klippa af tönnum grísa rétt eftir að þeir koma í heiminn.
Þeir geta annars meitt gyltuna og orðið hættulegt vopn er
grísirnir stækka.
Fjöldi svína á Íslandi
Á landinu voru
34 bændur er ráku svínabú árið 2001 samkvæmt upplýsingum
úr Hagtölum landbúnaðarins. Þeir eru með 130 gyltur hver á
sínu búi. Alls voru um 4.561 svín sama ár og framleidd
voru 5.284 þúsund tonn af svínakjöti. Kjötsala á hvern
íbúa á landinu það árið var 18,5 kg.
Nytjar
Nytjar af
svínum eru ekki eingöngu kjötið því að hárin eru líka
nýtt. Hárin kallast burst og eru nýtt í hárbursta, pensla
og kústa sem dæmi og áður fyrr voru þau nýtt í tannbursta.
Ekki er óalgengt að nýta eyrun af svínum sem hundanammi.
Eyrun eru ýmist þurrkuð eða reykt, síðan seld til
gæludýraverslana. Hér á landi eru eyrun innflutt í þessum
tilgangi.
Litur
svína
Svín á Íslandi
eru flest hvít en þau sýnast bleik vegna blóðstreymis um
húðina. Vegna þess hve ljós þau eru þá þola þau mjög illa
að vera lengi út í sól. Svínin kunna ráð við því með því
að velta sér upp úr mold og bleytu. Það gera þau til að
kæla sig og reyna að þekja sig svo þau sólbrenni síður,
einnig hreinsa þau húðina í leiðinni. Svín eru því alls
ekki sóðaleg eins og margir álykta, þvert á móti eru þau
þrifalegar skepnur.
Frjósemi
Algengt er að
gyltur eigi um 8-12 grísi í hverju goti. Meðgöngutími
þeirra er að meðaltali 114 dagar. Oft er sagt að
meðgöngutíminn sé 3 mánuðir, 3 vikur og 3 dagar. Tími
milli gangmála hjá gyltum er að meðaltali 21 dagur og
varir í um 48 klukkustundir. Gotið tekur yfirleitt mjög
stuttan tíma miðað við allan þann fjölda grísa sem fæðast.
Gylta er með 14 spena og ná því yfirleitt allir grísirnir
að vera á spena í einu. Því fylgir mikil hamagangur og
eignist gylta fleiri en 14 grísi í einu verða oft
einhverjir útundan. Mesti fjöldi sem vitað er um á Íslandi
eru 27 grísir en metið í Húsdýragarðinum eru 22 grísir.
Við eðlilegt got eru grísir um 400-800 grömm en þeir
stækka gríðarlega fljótt enda er móðurmjólkin orkumikil.
Alætur
Svín eru
klaufdýr en ekki jórturdýr líkt og kýr, kindur, geitur, og
hreindýr. Svín éta hins vegar nánast hvað sem er svo
framarlega sem það er lífrænt. Nú til dags eru svín höfð í
húsum allt árið um kring og lifa á kjarnfóðri. Í
Húsdýragarðinum fá svínin að fara út þegar vel viðrar. Þá
fara þau á svæði sem lítur út eins og moldarflag en það
líður svínunum best. Svín hafa einstaklega gott lyktarskyn
og finna meðal annars með því að róta í moldinni með
trýninu; maðka, skordýr og rætur.
Upplýsingar af vef:
Fjölskyldu- og húsdýragarðurinn
Fullnæging
svína stendur í 30 mínútur.
|
