Einu sinni var kaupmaður nokkur, sem var svo flugríkur, að hann hefði getað þakið allt borgarstrætið sem hann bjó í með silfurpeningum og nærliggjandi stræti einnig þó hann gerði það ekki. Hann kunni betur að fara með peningana en svo. Léti hann af hendi einn skilding, þá tók hann ríkisdal í staðinn. Slíkur kaupmaður var hann — og svo dó hann.

Sonur hans erfði nú alla þessa peninga og skemmti sér heldur en ekki glatt.

 Hann sótti grímudansleiki á hverri einustu nóttu, bjó til pappírsskutlur úr peningseðlum, kastaði gullpeningum sem væru þeir steinar, út á vatnið og lét þá fleyta kerlingar. Með þessu hátterni var bara spurning hvenær peningarnir gengju til þurrðar, og það gerðu þeir líka. Að lokum átti hann ekki eftir nema fjóra skildinga, og ekkert af klæðnaði nema einn gamlan slopp og eina morgunskó. Nú kærðu vinir hans sig ekkert um hann, úr því þeir gátu ekki haft af honum fé — nema einn þeirra, sem var vel innrættur og góður í sér. Hann sendi honum gamalt koffort með svohljóðandi fyrirmælum: „Farðu að láta niður!" Kaupmannssonurinn tók vel í það, en hann átti ekkert til að „láta niður" og settist því sjálfur ofan í koffortið.

Þetta var skrýtið koffort. Um leið og þrýst var á lásinn á því, gat koffortið flogið. Nú var það gert, og óðara flaug það með kaupmannssoninn upp í gegnum reykháfinn, hærra og hærra, skýjum ofar, lengra og lengra burt. Það brakaði í botninum, og hann var svo hræddur um að það færi í sundur. Þá hefði hann fengið þokkalega byltu. En þegar koffortið loks lenti á jörðu niðri var hann staddur í Tyrklandi.

Koffortið faldi hann í skóginum undir laufhrúgu og sneri síðan á leið til borgarinnar. Það gat hann óhræddur gert, því á Tyrklandi gengu allir í sloppum eins og hann og með töflur á fótum. Hann mætti barnfóstru með lítið barn. „Heyrðu, Tyrkjafóstra!" sagði hann, „hvaða stórhöll er þetta hérna rétt við borgina. Það er svo hátt upp til glugganna?"

„Í þeirri höll býr dóttir konungsins," svaraði hún. „Því hefur verið spáð fyrir henni, að hún eigi að rata í ógæfu út af unnusta, og má þess vegna enginn koma til hennar, nema konungurinn og drottningin séu með honum."

„Þökk fyrir!" sagði kaupmannssonurinn. Síðan fór hann til skógar, settist í koffortið sitt, flaug upp á þak hallarinnar og skreið þar inn til kóngsdótturinnar. Hún lá sofandi á legubekk, og svo var hún fögur að kaupmannssonurinn gat ekki stillt sig um að kyssa hana.

Hún vaknaði og varð dauðhrædd, en hann sagði henni að hann væri guðleg vera kominn ofan af himnum til hennar, og varð hún þá rórri.

Þarna sátu þau nú hvort hjá öðru, og sagði hann henni margar sögur um augun hennar, hvað þau væru ljómandi falleg, eins og svört stöðuvötn, og að hugsanirnar lékju þar á sundi eins og hafmeyjur. Og um ennið hennar sagði hann, að það væri snæfjall með skrautlegum sölum og myndum, og hann sagði henni frá storkinum sem kæmi með smábörnin elskulegu. Já, það voru nú sögur í lagi. Síðan bað hann kóngsdótturinnar og játaðist hún honum óðara.

„En þér verðið að koma hérna á laugardaginn," sagði hún, „því þá drekka þau te hjá mér, kóngurinn og drottningin. Þau munu ekki verða ánægð með að ég skuli vilja giftast manni eins þér og vilja sennilega fara heim snemma. Þér verðið þá að segja þeim eitt verulega fallegt ævintýri, því á þess konar hafa foreldrar mínir fjarska miklar mætur. Móðir mín vill hafa það fallegt og einlægt, en faðir minn spaugilegt, svo hlegið verði að því."

„Já, ég hef ekkert annað að færa þeim en ævintýri," sagði hann og skildu þau svo að sinni, en kóngsdóttirin gaf honum korða, alsettan gullpeningum og komu þeir honum í sérstaklega góðar þarfir.

Eftir það flaug hann burt, keypti sér nýjan slopp og sat nú úti í skógi og var að setja saman ævintýri. Það átti að vera tilbúið á laugardaginn en slíkt er ekki alltaf svo auðvelt.

En loks tókst honum að ljúka við ævintýrið og nú var laugardagur runninn upp. Konungurinn, drottningin og hirðin öll biðu hans hjá kóngsdótturinni. Fékk hann þar hinar prýðilegustu móttökur.

„Ætlið þér þá að segja okkur ævintýri?" mælti drottningin, „Vonandi verður það vel ígrundað og lærdómsríkt."

„En þó svo, að hlegið verði að því," mælti konungurinn.

„Já, ég skal reyna það," sagði hann, ,,og bið ég ykkur nú að taka vel eftir.”

Einu sinni var eldspýtnabréf og voru eldspýturnar í því ákaflega stoltar yfir ættgöfgi sinni. Ættmóðir þeirra, það er að segja furutréð stóra sem þær voru smáflísar úr, hver um sig, —hafði verið stórt og virðulegt tré í skóginum. Eldspýturnar lágu nú uppi á hillu milli eldfæra og gamals járnpotts og voru að segja þeim frá æsku sinni. — Já, það má nú segja að við vorum sannarlega á grænni grein, bæði sumar og vetur.

En þá komu skógarhöggsmennirnir. — Það var nú bylting eins og þær gerast verstar — og þá tvístraðist fjölskylda okkar í allar áttir. Óðalsherrann varð stórsigla á skrautlegu skipi, sem siglt gat um heim allan. Hinar greinarnar lentu annars staðar og við höfum nú það starf að kveikja á ljósunum fyrir almenning. Þannig atvikaðist það að við stórmennin erum komin hér í eldhúsið."

„Já, öðruvísi er nú háttað um mig," sagði járnpotturinn, sem stóð við hlið eldspýtnanna. „Allt frá því ég kom út í heiminn, hef ég verið fægður mörgum sinnum og oft verið soðið í mér. Ég hef það starf á hendi, sem mestu máli skiptir og í raun er ég æðstur allra hér í húsinu. Mína einu ánægju hef ég, þegar búið er að borða, því þá stend ég hreinn og þokkalegur á hillunni og spjalla í rólegheitunum við félaga mína. En að undanskilinni vatnsfötunni, sem einstöku sinnum kemur niður í húsgarðinn, þá erum við alltaf inni við. Einu fréttirnar sem okkur berast eru frá torgkörfunni, en hún talar af heldur miklum æsingi um stjórnina og þjóðina. Já, því var það hérna um daginn, að einum gömlum potti varð svo bilt við þetta, að hann datt niður og mölbrotnaði.”

„Nú gerist þú heldur margmáll," sögðu eldfærin, og eldstálið sló í tinnuna svo að gneistaði úr. „Eigum við ekki að gera eitthvað skemmtilegt í kvöld?”

„Já, tölum um hver tignastur er," sögðu eldspýturnar.

„Nei, mér er ekki um það gefið að tala um sjálfa mig," sagði leirgrýtan. „En látum nú kvöldskemmtunina hefjast. Ég skal byrja, — ég skal segja frá einhverju þess konar sem hver og einn hefur lifað og reynt. Þá er eins og hver sjái sjálfan sig og það er svo ánægjulegt. „Við Eystrasalt, í beykiskóginum danska...."

„Þetta er ljómandi góð byrjun," sögðu allir diskarnir, „þetta verður áreiðanlega skemmtileg saga."

„Já, þar lifði ég æsku mína hjá fjölskyldu, sem hafði hægt um sig. Þar voru stofugögnin fægð og gólfin þvegin og ný gluggatjöld hengd upp tvisvar í mánuði."

„En hvað þér segið vel frá," sagði sópurinn. „Það er auðheyrt að það er kvenmaður, sem segir frá. Það er einhver hreinlætisbragur á þessu."

,Já, það er auðfundið," sagði vatnsfatan og hoppaði upp af gleði, svo að small í gólfinu.

Grýtan hélt áfram að segja söguna og niðurlagið var eins gott og upphafið hafði gefið fyrirheit um. Allir diskarnir glömruðu af fögnuði, og sópurinn tók græna steinselju og krýndi grýtuna með henni, því hann vissi, að það mundi verða hinum til gremju. Svo hugsaði sópurinn líka með sjálfum sér: „Ef ég krýni hana í dag, þá krýnir hún mig kannski á morgun."

„Nú vil ég dansa," sagði eldtöngin og hóf dansinn án þess að bíða eftir viðbrögðum frá hinum. Sú gat nú aldeilis spennt annan fótinn hátt í loft upp. Gamla áklæðið á stólnum lengst úti í horni rifnaði af því einu að horfa á. „Ég vil líka láta krýna mig." sagði eldtöngin — og var það látið eftir henni.

„Þetta er þá ekki annað en skríll," sögðu eldspýturnar. Nú átti tekannan syngja, en hún sagðist vera kvefuð. Hún gæti ekki sungið nema þegar syði á sér. En þetta voru eintóm látalæti, því hún vildi ekki syngja, nema þegar hún stóð á borðinu hjá húsbændunum.

Í glugganum lá gamall fjaðurpenni sem vinnukonan var vön að skrifa með. Það var ekkert merkilegt við hann nema það, að honum hafði verið dýft of langt niður í blekbyttuna, en af því þóttist hann nú mikill. „Vilji tekannan ekki syngja," sagði hann, „þá þarf hún þess ekki fremur en hún vill. Það hangir hérna fyrir utan búr með næturgala í. Hann getur sungið. Reyndar hefur hann ekkert lært, en um það skulum við ekki vera að fást núna í kvöld."

„Mér virðist það mjög ósæmilegt," sagði teketillinn, sem var eldhússsöngvari og hálfbróðir tekönnunnar, „að vera að hlýða á útlendan fugl. Er það þjóðræknislegt? Ég vil að torgkarfan segi sitt álit um það mál."

„Ég segi það satt, mér er gramt í geði," sagði torgkarfan, „mér er svo gramt í geði sem framast má verða. Er það sómasamlegt að eyða kvöldinu á þennan hátt? Ætli það væri ekki nær að koma öllu í röð og reglu hér í húsinu? Það ætti hver að vera á sínum rétta stað, og ég svo að stjórna öllu saman. Það yrði mun skárra."

„Við skulum nú öll gera ærsl og hávaða," sögðu þau öll hin. En í sama bili var lokið upp dyrunum. Það var vinnukonan, og sló þá öllu í dúnalogn og enginn bærði á sér.

Vinnukonan tók eldspýturnar og kveikti upp eld með þeim. En hvað þær fuðruðu og loguðu!

„Nú má þó öllum vera ljóst," hugsuðu þær, „hvílíkur ljómi stendur af okkur! Hvílíkt ljós!" — Og í sama vetfangi voru þær útbrunnar.

„Þetta var ágætt ævintýri," sagði drottningin, „mér fannst ég vera komin í eldhúsið til eldspýtnanna. Já, nú skaltu fá hana dóttur okkar."

„Já, svo skal vera," mælti konungurinn. „Á mánudaginn skal hún verða konan þín!

Nú var þá brúðkaupið ákveðið og kvöldið áður var öll borgin skrautlýst. Allir fengu bollur, kringlur og sætabrauð eins og þeir vildu. Því var þeytt út á meðal fólksins. Götustrákarnir blésu og blístruðu í fingur sér. Mikið gekk á og mikil var viðhöfnin.

„Nú, já, já," hugsaði kaupmannssonurinn, „ég má ekki láta mitt eftir liggja," og nú keypti hann sér púðurflugur, hvellbaunir og alls konar flugeldadót, lét það í koffortið sitt og flaug með það í loft upp.

Þvílíkt og annað eins! Hvað það fuðraði og neistaði!

Allir hoppuðu um í gleði. Slíkt og annað eins hafði ekki nokkurn maður séð. Nú skildu þeir að það var enginn venjulegur maður sem ætlaði að ganga að eiga kóngsdótturina.

Undir eins og kaupmannssonurinn var kominn aftur niður í skóginn með koffortið, þá fór hann að hugsa með sér: „Ég held það sé best að ég fari inn í borgina, svo ég fái að vita hvað þeim þótti um sýninguna þegar ég flaug upp." Þegar hann spurði fólkið kom öllum saman um að sýningin hefði verið ljómandi falleg. „Ég sá Tyrkjaguðinn sjálfan," sagði einn, „augun í honum voru eins og blikandi stjörnur og skeggið eins og freyðandi foss."

„Hann flaug í eldskikkju," sagði annar, „og yndisleg englabörn gægðust fram úr fellingum hennar."

Já, fallegt var það, sem hann fékk að heyra um sig og daginn eftir átti brúðkaupið að standa. Nú sneri hann aftur til skógar og ætlaði að setjast í koffortið — En hvar var það? Hvað hafði gerst? Jú, það var greinilegt. Koffortið var brunnið til ösku. Neisti úr flugeldunum hafði orðið eftir í því og af neistanum hafði kviknað í. Það var ekkert eftir nema askan, og nú gat hann ekki framar flogið og ekki komist til brúðarinnar.

Af henni er það að segja, að hún stóð allan daginn uppi á þakinu og beið og beið, og bíður víst enn — en kaupmannsonurinn fer um víða veröld og lifir á því að segja ævintýri. Ekki eru þau eins glaðleg nú og ævintýrið, sem hann sagði um eldspýturnar.

Þýðing af Steingrímur Thorsteinssonar